امروزه ارزش‌گذاری و ارزیابی سهام یا به اصطلاح قیمت‌گذاری سهم از موضوعات مهم در بررسی و محاسبه ارزش دارایی‌ها و سهام شرکت‌ها است. به عبارت دیگر سرمایه‌گذاران اوراق بهادار خود را ارزش‌گذاری و بر مبنای آن از زیان‌ها جلو‌گیری می‌کنند. دلایل زیادی برای ارزش‌گذاری سهام وجود دارد که می‌توان به "تعیین قیمت پایه برای عرضه اولیه سهام شرکت‌ها" و "محاسبه ارزش روز سهام" اشاره کرد. اساساً مفهوم ارزش سهام برای سرمایه‌گذاران مهم است زیرا آن‌ها می‌خواهند سهام را به پایین‌تر از قیمت ذاتی خریداری کنند تا از اندوختن آن در کوتاه مدت و بلند مدت سود دریافت کنند.
روش‌های ارزش‌گذاری شرکت‌ها
از مدل‌های زیر برای ارزش‌گذاری شرکت‌ها و دارایی‌ها استفاده می‌شود:
1) ارزیابی براساس دارایی شرکت
2) ارزیابی براساس دیدگاه سودآوری شرکت
3) ارزیابی براساس جریان‌های نقدی تنزیلی
4) ارزیابی براساس معیار مقایسه
ارزیابی بر اساس دارایی شرکت‌ها
ارزش‌گذاری بر اساس دارایی شرکت‌ها نیز به روش‌های زیر انجام می‌شود:
ارزش اسمی سهام (Par Value): در زمان تأسیس شرکت برای اوراق سهام منتشره، ارزشی تعیین می‌شود. این ارزش، ارزشی واقعی نیست و در واقع قیمتی است که در اساسنامه شرکت نیز درج می‌شود.
ارزش دفتری سهام (Book Value): عددی به عنوان ارزش دارایی شرکت، برای هر دارایی در ترازنامه ثبت شده است که این عدد را ارزش دفتری سهام می‌گویند. اساس تعیین ارزش دفتری سهام یک شرکت، ارزش دارایی‌های آن شرکت پس از کسر بدهی‌هایش می‌باشد.
ارزش بازار سهام: به قیمتی که از طریق مکانیزم عرضه و تقاضا در بازار حاصل می‌شود.
ارزش جایگزینی سهام (Replacement Value): ارزش یک ورقه بهادار شرکت است، در صورتی که قصد ایجاد شرکت مورد نظر را در تاریخ محاسبه داشته باشیم. به بیان دیگر، این ارزش بیانگر مخارجی است که باید برای خرید و یا ساخت یک موجودی کاملاً مشابه با دارایی فعلی، متحمل می‌شویم.
ارزش سهام بر مبنای خالص ارزش دارایی‌ها (Net Asset Value): عبارت NAV، ارزش خالص دارایی یک شرکت را نشان می‌دهد. به عبارت دیگر، ارزش کل دارایی‌های شرکت پس از کسر بدهی است.
ارزش تصفیه (Liquidation Value): مبنای ارزش‌گذاری بر اساس تصفیه، موازنه حساب‌های شرکت و پرداخت حقوق صاحبان شرکت است. می‌توان گفت حساب‌ها و بدهی‌های شرکت، پس از فروش دارایی‌ها پرداخت می‌شود و سپس ارزش هر سهم تعیین می‌گردد. در این مدل از ارزش‌گذاری می‌خواهیم بدانیم که اگر شرکت منحل شود و دارایی آن به وجه نقد تبدیل گردد، هر سهم به چه میزانی می‌ارزد.
(در لغت، تصفیه (تسویه) به معنای موازنه کردن است.)
مقاله های " تفاوت قیمت اسمی و ارزش بازار سهام " و " ارزش خالص دارایی (NAV) " مطالعه شود.
فرآیند محاسبه ارزش تصفیه
شرکت‌ها در هنگام انحلال، ابتدا بدهی‌های شرکت و هزینه‌های تصفیه را از محل وجود نقد موجود یا فروش دارایی‌ها پرداخت و پس از آن ارزش تصفیه را محاسبه می‌کنند. برای این کار در ابتدا باید ارزش کل دارایی‌های شرکت را در صورت فروش آن محاسبه کرد و پس از آن باید مجموع تعهدات شرکت به بستانکار تعیین گردد و سپس بدهی‌ها و هزینه‌های شرکت از محل فروش دارایی‌ها محاسبه و از آن کسر نمود. حقوق صاحبان سهام ممتاز به عنوان بدهی شرکت در نظر گرفته می‌شود و باید پیش از تقسیم ارزش دارایی‌ها تصفیه گردد. حساب‌های بستانکاران باید توسط وجوه نقد حاصل از فروش دارایی‌ها تصفیه گردد؛ اگر شرکت در طول دوران تصفیه متحمل هزینه‌ای از قبیل حقوق مدیران شود، باید آن را تصفیه نماید.
نحوه محاسبه ارزش تصفیه
به این نکته توجه کنید که در محاسبه ارزش تصفیه شرکت، تصور می‌شود که شرکت در حال منحل شدن است. ابتدا ارزش دارایی شرکت پس از انحلال شرکت محاسبه می‌گردد؛ سپس مجموع بدهی‌ها و تعهدات شرکت از آن کسر شود. همان‌طور که اشاره شد هزینه‌های تصفیه نیز جزء تعهدات شرکت و حقوق دارندگان سهام ممتاز به‌عنوان بدهی شرکت در نظر گرفته خواهد شد. در نهایت از تقسیم عدد به‌دست‌آمده بر تعداد سهام عادی شرکت، ارزش تصفیه‌ی هر سهم حاصل می‌گردد. در حقیقت مازاد منابع حاصل از فروش بعد از کسر بدهی‌ها و سایر هزینه‌ها، به عنوان ارزش تصفیه بین سهام‌داران تقسیم می‌شود.
