مفهوم "ارزش خالص دارایی" یا به عبارت دیگر Net Asset Value، شاخصی در بورس اوراق بهادار است و ارزش خالص یک واحد تجاری را نشان می‌دهد، که برای ارزشیابی و برآورد ارزش ذاتی دارایی‌های شرکت‌های سرمایه‌گذاری، استفاده می‌شود. ارزش خالص دارایی برای تمام کسانی که وارد بازار بورس می‌شوند، اهمیت ویژه‌ای دارد و هدف ورود به این بازارهای مالی افزایش سرمایه می‌باشد. ارزش خالص دارایی در واقع همان تغییرات ارزش دارایی‌ها در کنار سود تقسیمی آن‌هاست و از طریق کسر بدهی، از ارزش روز آن شرکت به دست می‌آید. NAV، بیشتر در زمینه صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک یا صندوق‌های قابل معامله (ETF) مورد استفاده قرار می‌گیرد و قیمت هر سهم این صندوق را در یک تاریخ یا یک زمان مشخص نشان می‌دهد.
ارزش خالص دارایی یا NAV چیست؟
هر واحد تجاری یا محصول مالی که با مفاهیم حسابداری دارایی‌ها و بدهی‌ها سر و کار دارد، می‌تواند NAV داشته باشد. اصطلاح NAV در رابطه با ارزش‌گذاری و قیمت‌گذاری صندوق‌ها می‌باشد که با اختلاف قیمت بین دارایی‌ها و بدهی‌ها بر تعداد سهام سرمایه‌گذاران حاصل می‌شود. ارزش خالص دارایی صندوق برای "واحد هر سهم" بیان می‌شود، زیرا استفاده از این مفهوم، ارزیابی و معامله صندوق سهام را آسان می‌کند. خرید واحد‌هایی از یک صندوق سرمایه‌گذاری به معنی سهیم شدن در دارایی آن صندوق است. در پیش‌بینی‌ها، شرکت‌هایی که دارای رشد بالایی باشند، اغلب NAV را بیشتر از آن چیزی که هست نشان می‌دهند و دارای ارزش بیشتری نیز می‌باشند. ارزش این دارایی با توجه به نیاز بازار دائماً در حال تغییر است. بنابراین دارایی‌های هر صندوق روزانه ارزش‌گذاری می‌شود (ارزش خالص دارایی هر صندوق برای هر روز، با یک روز تاخیر، بر اساس قیمت پایانی دارایی‌های آن محاسبه و از طریق سایت اختصاصی صندوق اعلام می‌گردد).
محاسبه ارزش خالص دارایی
فرمول NAV برای یک صندوق سرمایه‌گذاری مشترک را با فرمول زیر محاسبه می‌کنند:
برای محاسبه ارزش خالص دارایی به ازای هر سهم باید NAV محاسبه شده از معادله بالا را بر کل سهام شرکت و یا واحدهای صندوق سرمایه‌گذاری تقسیم کرد تا به ارزش خالص دارایی به ازای هر سهم یا Net Asset Value Per Share رسید.
ارزش خالص دارایی چگونه تغییر می‌کند؟
کار اصلی یک صندوق سرمایه‌گذاری، با جمع کردن سرمایه از سمت سرمایه‌گذاران شروع می‌شود. در ابتدا سرمایه‌های جذب شده را به بازارهای مالی می‌برند و براساس امیدنامه، این پول‌ها در سهام، گواهی سپرده، اوراق، سپرده بانکی و غیره سرمایه‌گذاری می‌کنند و سرمایه‌گذاران با خرید این واحدها در سرمایه‌گذاری شریک می‌شوند.
کاربرد NAV هر سهم
مهم‌ترین نکته آن است، که قیمت سهام صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک است و مبتنی بر NAV هر سهم می‌باشد. به عبارت دیگر قیمتی که سرمایه‌گذاران برای خرید سهام شرکت‌های مذکور می‌پردازند، برآوردی از NAV هر سهم به علاوه حق‌الزحمه صندوق است. همچنین قیمتی که سرمایه‌گذاران در فروش هر سهم این‌گونه شرکت‌ها دریافت می‌نمایند، معادل برآوردی ازاختلاف NAV هر سهم با حق‌الزحمه صندوق می‌باشد.
NAV و صندوق‌های قابل معامله
از آنجا که صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETF که مخفف کلمه Exchange traded fund می‌باشد.) و صندوق‌های سرمایه‌گذاری، محدود یا به صورت بسته سهام در بورس معامله می‌شوند، سهام آن‌ها با ارزش بازار معامله می‌شود و ارزش این سهام می‌تواند بالاتر یا پایین‌تر از NAV باشد. این موضوع برای معامله‌گران ETF این امکان را فراهم می‌کند که بتوانند به موقع چنین فرصت‌های خوبی را بیابندETF.ها مشابه با صندوق‌های مشترک، روزانه NAV خود را در پایان بازار برای گزارش‌دهی محاسبه می‌کنند.
NAV صدور چیست؟
NAV صدور به هزینه‌ای اطلاق می‌شود که سرمایه‌گذاران برای خرید واحدهای صندوق پرداخت می‌کنند. کارمزد معامله نیز در این مبلغ محاسبه می‌شود و به همین دلیل،NAV صدور اندکی بیشتر از NAV هر واحد است. این تفاوت به این دلیل است که مدیر صندوق در خرید اوراق بهادار جدید باید هزینه‌ای را بابت کارمزد پرداخت کند و برای اینکه این کارمزد به سرمایه‌گذاران قدیمی تحمیل نشود، از سرمایه‌گذاران جدید دریافت می‌شود. صدور بر اساس ارزش خالص دارایی در روز بعد از ثبت درخواست خرید محاسبه می‌گردد.
NAV ابطال چیست؟
اگر سرمایه‌گذار به پول نقد نیاز داشته باشد و قصد فروش واحدهایش را داشته باشد، قیمت واحدها به صورت NAV ابطال محاسبه می‌شود. NAV ابطال به مبلغی گفته می‌شود که دارنده واحد صندوق در ازای فروش کسب می‌کند. با توجه به کسر شدن کارمزد معامله، قیمت NAV ابطال از NAV هر واحد کمتر خواهد بود، NAV ابطال بر اساس ارزش خالص دارایی در روز بعد از ثبت درخواست فروش محاسبه می‌شود. بنابراین قیمت صدور و ابطال واحدها نیز بر اساس NAV تعیین شده و همسو با تغییرات آن نوسان می‌کند. در نهایت سود یا زیان هر سرمایه‌گذار از محل تغییر ارزش واحدهای صندوق مشخص می‌شود.
سه نکته در مورد NAV صندوق‌های سرمایه‌گذاری
- ارزش خالص دارایی‌های هر روز یک صندوق سرمایه‌گذاری در پایان روز معاملاتی بعد از آن محاسبه می‌شود.
- NAV صدور و ابطال یک واحد سرمایه‌گذاری بر اساس ارزش خالص دارایی‌های آن صندوق در روز کاری پس از اعلام درخواست است.
- NAV صدور و ابطال یک واحد سرمایه‌گذاری از یک صندوق معین در یک روز مشخص با هم برابر نیستند.