P/E نسبت قیمت به سود است که از حاصل تقسیم قیمت بازاری سهام بر سود پیش‌بینی شده و یا تحقق یافته بدست می‌آید. در محاسبه نسبت P/E معمولا از سود تحقق یافته استفاده می‌شود، اما گاهی ممکن است تحلیلگران از سود پیش‌بینی شده هم استفاده کنند. باتوجه به عدد به‌دست‌آمده، ارزیابی میکنیم که آیا سهم شرکت مورد نظر ارزش خرید دارد یا نه. برای مشاهده P/E کافی است به سایت سازمان بورس تهران مراجعه کرده و نماد سهام مورد نظر خودتان را جستجو کنید. با باز شدن صفحه جدید، ریز جزئیات اطلاعات سهام آن شرکت قابل مشاهده است که در میانه صفحه، نمایش داده می‌شود. P/E حاصل تقسیم «قیمت پایانی» بر EPS فعلی است. «قیمت پایانی» سهم با عنوان «قیمت روز» یا «قیمت فعلی» هم شناخته می‌شود.
برای مثال تصور کنید میزان P/E شرکتی 10 می‌باشد، P/E با عدد 10 به این معناست که ما (سرمایه‌گذاران) حاضریم به ازای هر 1 ریال سودی که شرکت به ما پرداخت می‌کند، 10 ریال به شرکت پرداخت کنیم. این نسبت به ما می‌گوید که سرمایه‌گذاران حاضرند چه مقدار برای سهم، براساس درآمد گذشته یا آینده آن، بپردازند که یکی از بهترین روش‌های ارزش‌گذاری قیمت سهم است و برای کسب سود، که هدف اصلی ما در سرمایه‌گذاری است به ما کمک می‌کند. اگر رشد و سطح درآمد شرکت ثابت بماند، این نسبت می‌تواند تعداد سال‌هایی را نشان دهد، که سود پرداختی، به اندازه پول پرداختی ما می‌شود. برای مثال اگر 1 میلیون تومان در شرکتی سرمایه‌گذاری کنیم و میزان P/E آن 5 باشد، این نسبت به این معنا خواهد بود که پس از 5 سال، پول پرداختی ما به دست می‌آید.
نسبت P/E به طور معمول به وسیله سرمایه‌گذاران و تحلیلگران برای تعیین ارزش نسبی سهام یک شرکت در مقایسه با شرکت‌های هم‌گروه استفاده می‌شود و در تحلیل فاندامنتال کاربرد فراوانی دارد. نکته مهمی که مد‌نظر قرار می‌گیرد این است که P/E شرکت‌های تولیدی و شرکت‌هایی که درآمدهای خود را دقیق ارائه می‌کنند برای ما مهم است. ممکن است شرکت‌هایی میزان درآمد خود را دستکاری کنند، بنابراین تنها اتکا به P/E، نمی‌تواند برای تصمیم‌گیری راجع به خرید یا فروش یک سهم، به ما کمک کند. در محاسبه نسبت P/E از EPS سال مالی قبل و یا EPS پیش‌بینی‌شده سال مالی آینده یا میانگین این دو استفاده می‌کنند.
نسبت P/E پایین
شرکت‌هایی با نسبت P/E پایین، اغلب سهام ارزشمندی محسوب می‌شوند. به این معنا که کمتر از ارزش ذاتی خود در حال معامله هستند. این قیمت پایین، باعث می‌شود تا سرمایه‌گذاران برای خرید آن ترغیب شوند و می‌توان گفت که هر چقدر این نسبت کمتر باشد، آن سهم کم‌ریسک‌تر است. نسبت P/E پایین در یک شرکت، الزاماً به این معنی نیست که قیمت سهام آن از ارزش واقعی کمتر است، بلکه ممکن است این معنی را داشته باشد که بازار، شرکت را در حال رفتن به سمت مشکلاتی در آینده می‌بیند. قیمت سهام شرکت‌ها به دلیل خاصی پایین می‌آید، برآورده نشدن سود مورد انتظار، براساس اعلام شرکت، می‌تواند دلیل افت P/E باشد.
نسبت P/E بالا
معمولا شرکت‌هایی با نسبت P/E بالا، شرکت‌های در حال رشد محسوب می‌شوند. این نسبت بالا، نشان می‌دهد که شرکت در آینده رشد و عملکرد مثبتی خواهد داشت. سرمایه‌گذاران هم از این شرکت انتظار دارند که درآمد آن در آینده افزایش یابد و حاضرند برای آن پول خوبی پرداخت کنند. مشکل این نوع شرکت‌ها این است که سهام در حال رشد، اغلب نوسانات بالایی دارند و این اتفاق، فشار زیادی را بر شرکت‌ها وارد می‌کند؛ زیرا باید علت ارزش‌گذاری بالای خود را توجیه کنند. به همین دلیل، سرمایه‌گذاری در سهام با P/E بالا، یک سرمایه‌گذاری ریسکی تلقی می‌شود، به این دلیل که سهام این شرکت‌ها، اغلب بیشتر از ارزش ذاتی در حال معامله شدن هستند.
نسبت P/E متعادل
زمانی که شرکتی با P/E متعادل را انتخاب میکنیم، انتظار رشد و پیشرفت شرکت در آینده را معقول ارزیابی کرده و به احتمال زیاد به سود مورد نظر خود می‌رسیم. از طرفی، می‌توانیم احتمال بیشتری بدهیم که حتی زمانی که کل بازار ریزشی و منفی است، سهام ما نسبت به شرکتی که P/E بالایی دارد، کاهش قیمت و ریزش بسیار کمتری خواهد داشت.
مفهوم نسبت P/E گروه و کاربرد آن
منظور از P/E گروه، میانگین این نسبت، در بین شرکت‌های متعلق به یک صنعت مشخص است. برای مثال شرکت‌های: غمینو، غصینو، غپاک در گروه مواد غذایی قرار می‌گیرند. P/E، یکی از بهترین روش‌ها برای مقایسه شرکت‌های بورسی مختلف در یک گروه است. در هنگام بررسی P/E گروه، باید صنعت مشخصی را که شرکت‌های متعلق به یک گروه در آن فعالیت دارند، بررسی کنیم. شرکت‌ها تمایل دارند تا P/E خود را به P/E گروه نزدیک کنند، از این رو در انتخاب سهم باید به این مهم دقت داشت.
بطور مثال اگر P/E برای سهمی 10 باشد و P/E صنعتی که آن سهم در آن قرار دارد 17 باشد، سهم مورد نظر برای آنکه بتواند P/E خود را نزدیک به گروه کند، دو راه دارد، یا باید مقدار مخرج کسر که سود است را کاهش دهد، که این کار معقول نیست و یا باید صورت کسر که همان P یا قیمت سهم است را افزایش دهد که این امر می‌تواند باعث بالا رفتن قیمت سهم شود. بار دیگر خاطر نشان می‌شود که نسبت P/E شرکت‌های تولیدی حائز اهمیت است.
مفهوم P/E منفی
نسبت منفی به این معناست که شرکت دارای درآمد منفی است یا در حال از دست دادن پول است. این اتفاق ممکن است در دوره‌هایی برای شرکت ایجاد شود و ممکن است به دلایلی رخ دهد که خارج از کنترل شرکت است. از طرفی، زمانی که شرکتی به طور پیوسته (چند سال متوالی) نسبت P/E منفی را نشان می‌دهد، به این معناست که شرکت سود کافی تولید نمی‌کند و ممکن است ورشکسته شود. باید آگاه باشیم که اگر شرکت به طور مداوم نسبت P/E منفی را نشان دهد، برای مثال پنج سال متوالی، می‌تواند نشان‌دهنده مشکلی در سیستم مالی شرکت باشد.
نسبت P/E همیشه نشان‌دهنده افزایش احتمال ورشکستگی شرکت نیست؛ ممکن است زمانی که شرکت در مسیر رشد قرار گرفته باشد، این نسبت در آن منفی شود. برای مثال زمانی که شرکت سیستم حسابداری یا سیاست‌های خود را تغییر می‌دهد، ممکن است در یک سال مالی، به طور موقت نسبت P/E منفی را نشان دهد.
در بخشی از گروه‌های صنعتی، مشاهده P/E منفی چیز عجیبی نیست؛ زیرا ممکن است این شرکت‌ها به تازگی تاسیس شده باشند یا در مسیر رشد باشند. برای مثال: ممکن است یک شرکت دارویی، پول‌های کلانی را برای تحقیقات و کشف یک داروی مهم سرمایه‌گذاری کند و یا شرکت‌های تکنولوژی ممکن است قبل از کسب سود چندین سال زیان داشته باشند. با این حال، قیمت سهام این شرکت‌ها به طور قابل توجهی افزایش یابد؛ زیرا سرمایه‌گذاران انتظار دارند قیمت سهام در سال‌های آتی افزایش یابد.
بنابراین، مانند هر نسبت مالی دیگر، زمانی می‌توانیم بهترین استفاده را از نسبت P/E داشته باشیم، که آن را با نسبت‌های P/E سایر شرکت‌ها از همان گروه یا صنعت، مقایسه کنیم. در کل اگر بخواهیم در یک جمله و خیلی ساده بگوییم که P/E چه کاربردی دارد، می‌توان گفت این نسبت یکی از ابزارهایی است که برای ارزش‌گذاری سهام مورد استفاده قرار می‌گیرد. تاکید میکنیم این نسبت فقط یکی از ابزارهای ارزش‌گذاری سهام است، نه تنها ابزار ارزش‌گذاری.
ارزش‌گذاری سهم با استفاده از نسبت P/E
مهم‌ترین کاربرد P/E تعیین ارزش سهم است. در تحلیل‌های بنیادین، معمولا سهم‌ها ارزش‌گذاری می‌شوند و طبق این ارزش‌گذاری‌ها اگر قیمت جاری سهم در بازار کمتر از ارزش مد نظر ما باشد، علاقه‌مندی برای خرید آن سهام بیشتر خواهد شد. P/E استخراج شده از این روش را P/E تحلیلی یا پیشتاز گویند. این نسبت با استفاده از روش‌های خاص و با در نظر گرفتن عواملی از قبیل نرخ رشد سود شرکت، نرخ بهره بانکی، تورم و... محاسبه می‌شود. بعد از محاسبه آن، نسبت را در سود (EPS) برآوردی سال آینده شرکت ضرب میکنیم و ارزش شرکت بدست می‌آید. اگر سود شرکت نیز توسط تحلیلگر محاسبه شود و خود سود اعلامی شرکت مورد استفاده قرار نگیرد، این کامل‌ترین نوع ارزش‌گذاری بر مبنای P/E خواهد بود.
فرض کنید طبق محاسبه و پیش بینی ما سهمی 1000 تومان ارزش دارد، اما در حال حاضر این سهم در بازار بورس با قیمت 500 تومان در حال خرید و فروش است؛ پس طبیعتاً حالا زمان مناسبی برای خرید این سهم خواهد بود. همین اتفاق ممکن است در حالت عکس رخ داده باشد. مثلا سهمی بیش از 500 تومان ارزش نداشته باشد، اما قیمت آن تا عدد 1000 تومان هم بالا رفته باشد؛ در این حالت سهمی بیش از ارزش واقعی و متناسب خود قیمت خورده است.
ارزش سهم = P/E * EPS