عرضه اولیه (Initial Public Offering) که با کلمه اختصاری IPO نیز شناخته می‌شود، بدین معناست که شرکتی برای اولین بار پس از کسب مجوز لازم از سازمان بورس، بخشی از سهام خود را (که معمولاً 10 درصد از سهام شرکت است.) در بازار بورس و به شکل عمومی عرضه می‌دارد. به عبارت دیگر، عرضه اولیه تعداد مشخصی از سهام یک شرکت است که در قیمت مشخص برای اولین بار در بازار بورس عرضه می‌شود. شرکت‌ها برای فروش سهام خود، قیمت سهام را پایین‌تر از قیمت ذاتی می‌رسانند. به علت شفافیتی که عرضه اولیه در امور مختلف و صورت‌های مالی دارد، سبب می‌شود اعتبار بیشتری کسب کند. تمامی افرادی که در بازار بورس فعالیت دارند، در عرضه اولیه شرکت می‌کنند و خواهان سهامی هستند که تازه وارد بازار سرمایه می‌شوند.
خرید عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ (Book Building)
در روش بوک بیلدینگ اولویت زمانی مد نظر نمی‌باشد و نیازی نیست تا همه افراد راس یک ساعت سفارش را وارد سیستم کنند. در این روش سرمایه‌گذاران می‌توانند در بازه زمانی مشخص، قیمت مورد نظر خود را وارد سیستم نمایند. روش خرید در حالت بوک بیلدینگ به صورتی می‌باشد که تعداد مشخصی از سهام شرکت که معمولاً کف قیمت سهام است، در بازه قیمتی مشخص ارائه می‌شود و خریدار قیمت مورد نظر خود را در بازه قیمتی تعیین شده انتخاب می‌کند، اما به این نکته توجه کنید که اولویت با کسانی است که بیشترین قیمت را پیشنهاد داده‌اند و سهام شرکت به تعداد مساوی بین این افراد تقسیم می‌شود .
خرید عرضه اولیه بدون نقدینگی
خرید عرضه اولیه بدون نقدینگی یکی از خدماتی است که کارگزاری‌ها برای جذب مشتری ارائه می‌دهند. کارگزاری‌ها می‌توانند متناسب با ارزش سبد سهام مشتریان برای آن‌ها اعتبار در نظر بگیرند و مشتریان با این اعتبار، اقدام به خرید و فروش سهام کنند. دریافت اعتبار از هر کارگزاری دارای شرایط ویژه می‌باشد و هر کدام از کارگزاری‌ها، بسته‌های اعتباری خاصی را به مشتریان خود پیشنهاد می‌کنند. اما در نهایت این اعتبار بر اساس ارزش سهامی که در آن کارگزاری دارید، تعیین می‌شود و استفاده از این اعتبار شرایط و تعهداتی دارد که در نهایت شاید برای کسانی که تازه وارد بازار سهام می‌شوند و می‌خواهند عرضه اولیه بخرند، مناسب نباشد. ضمن اینکه کارگزاری‌هایی که با ارائه خدمات اعتباری اقدام به جذب مشتریان زیادی کرده‌اند اکنون با ترافیک کاربران مواجهند و در روزهایی که عرضه اولیه صورت می‌گیرد ممکن است با کندی و قطعی همراه باشند.
خرید عرضه اولیه به روش سرخطی
یک قانون در بورس وجود دارد و آن این است که هر کس اول برسد، زودتر می‌خرد یا می‌فروشد. اگر جایی حس کردید که ممکن است چیزی به شما نرسد سریع به سرخطی فکر کنید .وقتی سهام شرکتی برای اولین بار وارد بازار می‌شود یا به عبارتی عرضه اولیه می‌شود، تقاضا برای خرید آن زیاد است در نتیجه برای خرید راهی بجز گذاشتن سفارش در زمان پیش گشایش بازار نیست که اصطلاحا به آن سرخطی می گویند. برای این منظور معامله‌گر باید راس ساعت 8:45 دقیقه که زمان سفارش‌گیری بازار آغاز می‌شود سفارش خود را وارد سامانه کند؛ توجه داشته باشید که صدم ثانیه‌ها تاثیرگذار است، پس باید طوری تنظیم کرد که ارسال سفارش راس دقیقه انجام شود. معمولا شرکت‌ها بعد از روز عرضه اولیه تنها به مقدار حجم مبنا، سهام خود را به متقاضیانی که در صف خرید هستند عرضه می‌کنند، لذا برای آنکه بتوان سهم را خرید، باید در جایگاه مناسبی قرار گرفت. برای این منظور سه نکته حائز اهمیت است:
- سرعت کامپیوتر
- سرعت اینترنت
- سرعت کارگزاری
که نقص هر کدام از این موارد باعث قرار گرفتن در جایگاهی نامناسب و عدم دستیابی به سهم مورد نظر می‌شود برای فروش نیز به همین منوال است یعنی باید مقدار سهام و قیمت را مشخص کرد و سفارش فروش را راس دقیقه وارد سامانه کرد.
همانطور که در تصویر بالا مشخص است ارسال سفارش برای سهمی از طرف معامله گران در "کارگزاری الوند" ثبت شد که توانستند ردیف اول و دوم و سوم را به خود اختصاص دهند که در بین تعدد کارگزاری‌ها و معامله‌گران، این مهم امری قابل تحسین محسوب می‌شود.
چه زمانی سهام عرضه اولیه را بفروشیم؟
پس از عرضه اولیه، به دلیل رشد قیمت و سودآور بودن، تقاضا برای سهم زیاد می‌شود و کسی حاضر به فروش سهام خود نخواهد بود. با رشد ۵ درصدی قیمت سهام در هر جلسه معاملاتی، قیمت به میزانی خواهد رسید که عرضه و تقاضا متعادل می‌شوند. بررسی میزان عرضه و تقاضای سهم، قیمت مناسب برای فروش سهم را مشخص می‌کند. زمانی که تقاضای چندانی برای سهم وجود ندارد و اصطلاحاً سهم به تعادل رسیده است، بهترین زمان برای فروش آن می‌باشد.
به برخی از نشانه‌ها در زمان فروش عرضه اولیه دقت کنید:
- توجه به صف خرید
- توجه به عوامل بنیادی
- توجه به روند کلی بازار
نحوه اطلاع از زمان عرضه اولیه
اطلاعیه‌های عرضه اولیه را شرکت‌های بورس و فرابورس منتشر می‌کنند. با مراجعه به بخش اطلاعیه‌های شرکت بورس و فرابورس می‌توانید آن‌ها را مشاهده کنید. سازمان بورس دو روز قبل از عرضه اولیه به سهامداران، زمان عرضه اولیه را اعلام می‌کند. در روز عرضه اولیه که معمولاً چهارشنبه‌ها و جدیداً سه‌شنبه‌هاست، ساعت ثبت سفارش از طریق پیام ناظر به اطلاع سهامداران می‌رسد. در حال حاضر روال کار این است که معمولاً ثبت سفارش عرضه‌های اولیه از ساعت هفت و نیم صبح آغاز می‌شود.
نمونه اطلاعیه عرضه اولیه در فرابورس
