ETF مخفف عبارت Exchange Traded Fund به معنی صندوق قابل معامله در بورس است؛ واحد سرمایه‌گذاری این نوع صندوق‌ها مشابه سهام عادی است و به راحتی قابل خرید و فروش می‌باشند؛ یعنی هر درصد از واحدهای کل یک صندوق را تهیه کنیم، به همان نسبت از کل سرمایه‌گذاری صندوق بهره‌مند می‌شویم و چون قیمت این واحدها ارزان می‌باشد، گزینه مناسبی برای سرمایه‌گذاری را در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهد. دولت‌ها به منظور کاهش تصدی‌گری، افزایش بهره‌وری، افزایش کارایی اقتصاد به واسطه مشارکت افراد، کاهش دخالت دولت در راستای افزایش توان رقابت کسب و کارها و بالا بردن روحیه پس‌انداز و سرمایه‌گذاری در افراد جامعه اقدام به خصوصی‌سازی و واگذاری سهام خود در شرکت‌ها می‌نمایند. صندوق‌های قابل معامله را می‌توان یک دارایی ارزشمند در سبد دارایی هر سرمایه‌گذار (از مدیران مالی بزرگترین سازمان‌ها گرفته تا یک سرمایه‌گذار مبتدی که تازه کار خود را شروع کرده است.) قلمداد کرد که سهام آن‌ها مانند سهام شرکت‌های عمومی، در بورس اوراق بهادار قابل معامله است.
پس از معرفی صندوق‌های قابل معامله در بورس در سال 1993، بازار جهانی اين نـوع صـندوق‌هـا، رشد فزاينده‌ای را تجربه كرد؛ زیرا این امکان را به سرمایه‌گذاران می‌دهد تا بدون درگیری با معاملات و صرف سرمایه زیاد، اوراق متنوعی را خریداری کنند. هدف صندوق‌های سرمایه‌گذاری، کسب بازدهی برابر با بازده یک شاخص از طریق سرمایه‌گذاری بر روی اوراق بهادار تشکیل‌دهنده آن شاخص می‌باشد. فعالیت صندوق‌های قابل معامله، سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار یا دارایی فیزیکی است که به عنوان دارایی پایه صندوق در نظر گرفته می‌شود.
فرایند سرمایه‌گذاری در ETF چگونه است؟
صندوق‌های سرمایه‌گذاری زمانی تأسیس می‌شوند که مجوز ایجاد ثبت صندوق را از سازمان بورس دریافت کنند. روند سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها بدین صورت است که تأمین‌کننده، صندوقی از سهام متنوع را ایجاد می‌کند و پس از آن مشارکت‌کننده مجاز، می‌تواند سهام صندوق را در بازار ثانویه و به وسیله کارگزار، به سرمایه‌گذاران خرد عرضه کند.
به طور خلاصه، فرآیند سرمایه‌گذاری در صندوق قابل معامله دارای مراحل زیر است:
- ارائه دهنده ETF شامل سبدی از دارایی‌ها از جمله سهام، اوراق قرصه و غیره می‌باشد.
- سرمایه‌گذاران می‌توانند، سبدی از آن سهام را (مانند سهام یک شرکت) خریداری کنند.
- خریداران و فروشندگان، سهام را در طول روز معامله می‌کنند.
سرمایه‌گذاران برای فروش سهام صندوق از دو طریق اقدام می‌کنند:
1. فروش سهام صندوق در بورس برای سرمایه‌گذاران خرد و سرمایه‌گذاران نهادی
2. فروش واحد ایجاد به صندوق (بازخرید واحدهای ایجاد، توسط صندوق)
مزایا و معایب صندوق قابل معامله چیست؟
از مزایای صندوق‌های ETF می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سرمایه‌گذاری در آن بسیار ساده است و توانایی معامله در بورس را دارد (انعطاف‌پذیری برای خرید و فروش).
- هزینه آن نسبت به صندوق‌های مشترک کمتر است.
- بازده مشابهی نسبت به سایر صندوق‌ها دارند.
- صندوق قابل معامله به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که سهام صنایع متنوعی را در یک سبد داشته باشند.
- با دسترسی به اینترنت، می‌توان تغییرات قیمت را برای ETF خاص در بورس جست‌وجو کرد. منابع صندوق هر روز برای عموم افشا می‌شود (این اتفاق برای صندوق سرمایه‌گذاری مشترک ماهانه یا چندماهه رخ می‌دهد).
- معاملات واحدهای صندوق‌های قابل معامله معافیت مالیاتی دارند.
انواع صندوق ETF
صندوق‌های مختلط: در این نوع صندوق حداقل۴۰ درصد از دارایی را سهام و حداقل ۴۰ درصد را اوراق با درآمد ثابت (مثل سپرده) تشکیل می‌دهد. 20 درصد باقی‌مانده می‌تواند از بین سهام یا اوراق انتخاب شود.
صندوق بازار خارجی: در بسیاری از کشورها صندوق بازار خارجی وجود دارد. ممکن است به هر دلیل بخواهید در بازار اروپا سرمایه‌گذاری کنید. اما چیزی از وضعیت بازار اروپا ندانید و نتوانید صورت‌های مالی را که به زبان انگلیسی هستند، بخوانید. در این صورت بجای استخدام مترجم یا ثبت‌نام در کلاس زبان انگلیسی، می‌توانید از ETF بازار خارجی (Foreign Market) استفاده کنید.
صندوق ارز: ETF ارز از دیگر انواع این صندوق‌ها است. بیشتر دارایی این صندوق‌ها را ارز تشکیل می‌دهد. استفاده از ETF ارزی در بازار فارکس مرسوم است.
صندوق صنعتی: ETFهای صنعتی به این صورت است که تمامی سهم‌های آن از یک صنعت انتخاب می‌شوند. فرض کنید که می‌دانید صنعت فلزات رشد خواهد کرد. اما نمی‌دانید کدام شرکت‌ها از این رشد بهره‌مند می‌شوند. برای همین می‌توانید بر روی ETF صنعت فلزات سرمایه‌گذاری کنید. در این صندوق سهام شرکت‌هایی که در صنعت فلزات فعالیت می‌کنند، یافت می‌شود.
صندوق خرسی یا صندوق معکوس: یک نوع بسیار جالب ETF ، ETF معکوس یا ETF خرسی (Inverse ETF or Bear ETF) است. در این نوع از صندوق‌ها، تعداد سهم‌های بد از سهم‌های خوب بیشتر می‌باشد.