در این مقاله قصد داریم تا با نقد و بررسی سهام ممتاز، شما را با این نوع سهام آشنا کنیم و به تفاوت‌ها، معایب و مزایای آن نسبت به سهام عادی بپردازیم. برای آشنایی بیشتر با ویژگی‌ها و امتیازات سهام ممتاز، در این مقاله با ما همراه باشید.
اصطلاح "سهام" به مالکیت یا حقوق صاحبان سهام در یک شرکت اشاره دارد. سهام بطور کلی دو نوع است: سهام عادی و سهام ممتاز. سهامداران ممتاز نسبت به سهامداران عادی ادعای بیشتری برای تقسیم سود یا تقسیم دارایی دارند. سهام ممتاز در ایران با توجه به شرایط شرکت‌ها به فروش می‌رسد. شرکت‌هایی که به علت ترکیب سهامداری خاص قادر به پذیرش در بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس ایران نبودند می‌توانند درخواست پذیرش سهام با حقوق ممتاز را داشته باشند. چنانچه شرکتی نیاز به سرمایه داشته و سهام عادی از قیمت بالایی برخوردار باشد و کسی حاضر به خرید آن نشود، در این صورت، شرکت اقدام به فروش سهام ممتاز می‌کند. تا با دادن امتیازاتی افراد را تشویق به سرمایه‌گذاری نماید. همچنین، همواره شرکت‌ها در شروع فعالیت‌های خود ممکن است با ریسک‌های مختلفی مواجه شوند و افرادی که حاضر به تحمل این نوع ریسک‌ها باشند، طبعاً باید سهام این شرکا نسبت به افرادی که در شرایط عادی سهام می‌خرند، امتیازاتی داشته باشد؛ در نتیجه می‌توان برای این دسته افراد سهام ممتاز صادر کرد.
در ابتدا بهتر است تعریفی از سهام عادی داشته باشیم:
سندی است که بیان می‌دارد، درصد مشخصی از سهام به افراد معینی تعلق می‌گیرد تا از سود و مزایای شرکت بهره‌مند شوند. از جمله مزایای داشتن سهام عادی می‌توان به حق دریافت سود سهام، حق رأی در مجامع عمومی عادی و مجمع فوق‌العاده و حق اطلاع از فعالیت‌های شرکت اشاره کرد.
سهام ممتاز چیست؟
سهام ممتاز، سهام مالکیت یک شرکت است. در توزیع دارایی‌های شرکت دارندگان سهام ممتاز نسبت به دارندگان سهام عادی حق تقدم دارند. در صورت ورشکستگی شرکت، سهامداران ممتاز نسبت به سهامداران عادی دارای اولویت بیشتری هستند. دارندگان سهام ممتاز دارای سود ثابت هستند، در حالی که سهام عادی عموماً اینگونه نیست. امتیازات سهام ممتاز در اساسنامه شرکت یا در قرارداد انتقال سهام و یا قرارداد سرمایه‌گذاری در ازای سهام ذکر می‌شود. برخلاف سهامداران عادی، سهامداران ممتاز معمولاً حق رأی در مجامع عادی شرکت و مجمع فوق‌العاده را ندارند.
شرکت "آریا ساسول"، نخستین شرکتی بود که با برخورداری از سهام ممتاز وارد بازار سهام ایران شد و دو شرکت "پارس تامین مجد" و "پتروشیمی پارس" هر کدام مالک 49.9 درصد سهام آن هستند.
دسته‌بندی سهام ممتاز
سهام ممتاز در چهار دسته قرار می‌گیرند:
1) سهام ممتاز تجمیعی
2) سهام ممتاز غیر تجمعی
3) سهام ممتاز مشارکتی
4) سهام ممتاز قابل تبدیل
سهام ممتاز تجمعی
شامل شرطی است که شرکت را ملزم می‌کند تا قبل از دریافت سود سهامداران عادی، کلیه سود سهام را از جمله سودهایی که در گذشته از دست رفته است، به سهامداران بپردازد. این سود تضمین شده است اما زمانی که شرکت دچار بحران است در موعد مقرر پرداخت نمی‌شود. سود سهام پرداخت نشده "سود معوقه" نامیده می‌شود و باید شرکت در زمانی که می‌تواند سود را پرداخت کند، کلیه سودهای انباشت شده را قبل از پرداخت سود سهامداران عادی، پرداخت نماید.
سهام ممتاز غیرتجمعی
در صورت عدم پرداخت سود سهام در هر سال، این مبلغ در آینده هم دریافت نخواهد شد و دارندگان سهام ممتاز هیچگونه حقی جهت تقاضای آن ندارند.
سهام ممتاز مشارکتی
دارندگان این نوع سهام از حق دریافت سود سهام به مبلغی معادل نرخ کلی تعیین شده سود سهام ممتاز، به‌علاوه سود اضافی که توسط هیئت مدیره اعلام می‌شود، بهره‌مند می‌گردند. این سود اضافی برای سهامداران عادی بیشتر از مبلغ از پیش تعیین شده برای هر سهم است و اول به آن‌ها پرداخت می‌گردد، سپس باقی‌مانده آن به سهامداران ممتاز مشارکتی پرداخت می‌شود. در صورت انحلال شرکت، سهامداران ممتاز مشارکتی می‌توانند نسبت به باقی‌مانده درآمد دریافت شده توسط سهامداران عادی حق داشته باشند.
سهام ممتاز قابل تبدیل
به سهامداران اجازه می‌دهد سهام ممتاز خود را به تعداد معین، به سهام عادی تبدیل کنند. با این حال، ممکن است شرکت بعد از مدتی و در تاریخ معینی، دارندگان سهام ممتاز قابل تبدیل را اجبار کند که این نوع سهام را به سهام عادی تبدیل نمایند.
اگر صاحب سهام ممتاز در شرکتی باشید و آن شرکت ورشکسته شود، چه اتفاقی می‌افتد؟
در صورت ورشکستگی شرکتی، دارندگان مختلف آن شرکت ادعای مالکیت شرکت را خواهند داشت. ترتیب دریافت سهم این دارندگان از دارایی‌ها بستگی به حقوق خاصی دارد که در قراردادهای آن‌ها آمده است. به عنوان مثال، دارندگان سهام ممتاز دارای اولویت نسبت به دارندگان سهام عادی هستند. با این حال، سهام ممتاز به طور کلی اولویت کمتری نسبت به اوراق قرضه شرکتی، اوراق قرضه یا سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت دارند.
جمع‌بندی
سود سهام ممتاز نسبت به سهام عادی بیشتر و تضمین‌شده‌تر است؛ زیرا این سود در فواصل زمانی معین و منظم پرداخت می‌گردد که این موضوع برای سهامداران عادی صادق نمی‌باشد. پرداخت سود سهامداران عادی بصورت فصلی و یا سالیانه است.