ترکیه کشوری فراقاره‌ای در اوراسیا است که بخش بزرگ کشور یعنی آناتولی در قاره آسیا و بخش کوچک یعنی ترکیه در قاره اروپا قرار دارد. ترکیه در شرق با کشورهای ایران، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، و گرجستان، در جنوب شرقی با عراق و سوریه و در شمال غربی (بخش اروپایی) با بلغارستان و یونان همسایه است. همچنین ترکیه از شمال با دریای سیاه، از غرب با دو دریای کوچک مرمره و اژه و از جنوب غرب با دریای مدیترانه مرز آبی دارد. دو تنگه راهبردی بسفر و داردانل نیز در اختیار ترکیه است. پهناوری ترکیه ۷۸۳.۳۵۶ کیلومتر مربع است. ترکیه کشوری کوهستانی و نسبتاً پرباران است شکل این کشور مانند یک مستطیل است که از سوی شرق و غرب امتداد یافته‌است.
ترکیه با قرار گرفتن در یکی از حساس‌ترین مناطق جهان، دارای موقعیت جغرافیایی راهبردی و بسیار خوبی است و گذرگاه شمال غرب آسیا و اروپا به شمار می‌آید و کشورهای بسیاری، به ویژه کشور ایران از خاک ترکیه برای ترانزیت کالا و انرژی استفاده می‌کنند. ترکیه از آب و هوای جلگه‌ای برخوردار است و مکان‌های توریستی بسیاری دارد، به همین دلیل سالانه تعداد زیادی توریست به این کشور مسافرت می‌کنند. جمعیت کشور ترکیه نزدیک ۸۴ میلیون نفر (برآورد ۲۰۲۰) می‌باشد، که حدوداً ۷۵ تا ۸۵ درصد مردم سنی و ۱۵ تا ۲۵ درصد هم علوی هستند. حکومت ترکیه سکولار است ولی بسیاری از مردم به دین اسلام پایبند هستند و عید فطر و عید قربان در این کشور تعطیل رسمی است. همچنین ترکیب قومی در ترکیه حدود ۷۰٪-۷۵٪ درصد مردم ترک، ۱۸٪ درصد کرد و ۷٪-۱۲٪ را سایر باشندگان قومی ترکیه تشکیل می‌دهند .
زبان رسمی ترکیه، ترکی (استانبولی) است که در گذشته با خط عربی (عثمانی) نوشته میشد و پس از جنگ جهانی اول و فروپاشی امپراتوری عثمانی و تشکیل جمهوری ترکیه توسط آتاتورک در سال ۱۹۲۳ با خط لاتین نوشته میشود. ترکیه با نام امپراتوری عثمانی در چند صده گذشته، بخش‌های بزرگی از خاورمیانه و جنوب شرقی اروپا را در دست داشته‌است.
احزاب ترکیه
احزاب در ترکیه جدای گرایش‌های سیاسی و ایدئولوژیک، گرایش‌های مذهبی و قومی نیز دارند.
AKP (عدالت و توسعه) : متعلق به اهل سنت و مذهبی سنتی‌های تندرو می‌باشد.
MHP (حرکت ملی) : متعلق به ملی گرایان افراطی ترک و ترکمن‌ها می‌باشد.
CHP (جمهوری خواه خلق) : توسط علویان ترکیه حمایت و مدیریت میشود.
HDP (دموکراتیک خلق) : متعلق به کردهای ترکیه می‌باشد.
اردوغان رییس حزب عدالت و توسعه ترکیه است و مدل سیاسی اردوغان مدل تلفیقی اسلامی دموکراسی می‌باشد که در سال‌های گذشته باعث گشایش‌های اقتصادی بزرگی برای این کشور شده بود و در سال‌های نه چندان دور در ایران نیز از آن به عنوان مدل سیاسی کارآمد دنیای اسلام ذکر میشد. اما از سال ۲۰۱۱ بعد از مدت‌ها آرامش و عدم وجود هرگونه اختلاف با همسایگان و دیگر کشورها با شروع نا آرامی‌ها در سوریه، اردوغان تصمیم گرفت از اپوزوسیون سوریه حمایت کند که باعث تقابل غیر مستقیم این کشور با ایران نیز شد. در سال ۲۰۱۳ اما بدترین اتفاقات یعنی درگیری‌های داخلی ترکیه شکل گرفت. از این نقطه، یعنی در ماه‌های می و جون سال ۲۰۱۳، آغاز ریزش بورس استانبول (به دلار) استارت خورد.
افزایش مشکلات اقتصادی و کاهش محبوبیت اردوغان باعث شد در سال ۲۰۱۵ با حزب MHP (حرکت ملی) اعتلاف کند و این حرکت باعث تغییر کامل رویکرد اردوغان در داخل کشور شد و بعد از کودتای جولای ۲۰۱۶ سیاست‌های داخلی و خارجی کشور ترکیه کاملا دگرگون شد و از حالت تلفیقی اسلامی دموکراسی به یک حالت اسلامی تهاجمی تبدیل شد. به طوری که در جبهه خارجی به سوریه حمله کرد و بخش‌هایی از شمال سوریه را به تصرف خود درآورد. گذشته از این، درگیری‌هایی در دریای اژه بین ترکیه و یونان شکل گرفت. کار به اینجا ختم نشد و ترکیه با عراق نیز درگیر شد. با این وضعیت اقتصاد ترکیه فشار صدمات جنگ در چند جناح را تجربه می‌کرد. این شرایط بیشتر بدلیل نیاز اردوغان به حمایت حزب حرکت ملی و تن در دادن وی به خواسته‌های توسعه طلبانه نظامی این حزب بود. بی خردی حرکات اقتصادی ترکیه به علت مشکلات اردوغان در اداره شرایط پیش رو باعث هشدار ناظران و کارشناسان عرصه اقتصاد در مورد چالش‌های عظیم آینده می باشد.
هیات حاکم ترکیه و در راس آن اردوغان مدل خاصی برای اقتصاد در نظر دارد که می‌تواند در بلند مدت جالب باشد. به طوری که بعضی از ناظران معتقدند که ترکیه به دنبال مدل اقتصادی چین در کاهش قیمت ارز داخلی و تصاحب بازارهای صادراتی است، تا حدی که ترکیه را تبدیل به شهرک صنعتی اروپا کند. بعنوان مثال: در صورت تمایل یک تولید کننده چینی برای تولید محصولی و فروش آن در بازار اروپا با توجه به سرکوب حزب و سندیکای کارگری در ترکیه و عدم وجود سیاست‌های سبز (حافظ محیط زیست)، نزدیکی به اروپا (بازار هدف) نزدیکی به خاورمیانه (منبع مواد اولیه) این کشور در صورت ارزان بودن نیروی کار بهترین گزینه است. البته رسیدن به این اهداف مستلزم آن است که اردوغان در انتخابات ۲۰۲۳ توانایی بدست آوردن قدرت را داشته باشد.
اما در صورت عدم پیروزی اردوغان در سال ۲۰۲۳ این مدل اقتصادی نیز به طور کامل محو خواهد شد. در صورت به قدرت رسیدن CHP (جمهوری خواه خلق) در سال ۲۰۲۳، چشم‌انداز روشن‌تری برای سرمایه گذاران ایرانی وجود دارد. چراکه علویان ترکیه خود را میراث‌دار آتاتورک می‌دانند و دلایل و علایق سیاسی و قومیتی چشمگیری در این حزب نسبت به ایران وجود دارد.
در صورت پیروزی اردوغان در انتخابات سال۲۰۲۳ ترکیه با این پلن اقتصادی در یک بازه زمانی ۱۰ الی ۱۵ ساله بسیار قدرتمند خواهد شد. اما از چالش‌های این پیروزی و قدرتمند شدن، از دست دادن سطح رفاه اجتماعی و قدرت اقتصادی مردم ترکیه در این بازه ۱۰ الی ۱۵ ساله خواهد بود. امیدواری اردوغان برای رسیدن به پیروزی، گروه‌هایی هستند که به لحاظ گرایشات مذهبی و ایدئولوژیک به حزب حرکت ملی رای خواهند داد و دهک‌های پایین جامعه که بدون تحلیل از ظاهر شیرین اخبار اقتصادی لذت می‌برند. بعنوان مثال کارگرانی که افزایش ۵۰ درصدی حقوق کارگری بدون توجه آنها به کاهش و افت ۱۰۰ درصدی قیمت لیر، برایشان لذت بخش است.
مقایسه بازدهی سود بازار ترکیه و ایران به دلار از نوامبر ۲۰۰۸ تا به امروز و از می ۲۰۱۸ تا امروز نشان از آن دارد که بازدهی بورس استانبول از نوامبر ۲۰۰۸ تا امروز صفر درصد بوده است. (به دلار)
روش محاسبه: شاخص بورس استانبول تقسیم بر (نرخ دلار تقسیم بر لیر) که مساوی‌ست با حذف لیر. اما بورس ایران از نوامبر ۲۰۰۸ یعنی همان تاریخ تا به امروز ۴.۳ برابر شده است."
از ماه می ۲۰۱۸ یعنی زمانی که دونالد ترامپ برجام را پاره کرد و ما درگیر فشارهای بسیار شدید اقتصادی بودیم تا به امروز، بورس ایران ۱۰۴ درصد رشد داشته در صورتیکه شاخص بورس استانبول ۵۰ درصد افت داشته است (به دلار) و این نشانگر این موضوع است که با وجود تحریم‌های اقتصادی همه جانبه نسبت به ایران، شاخص بورس ایران دو برابر رشد داشته و شاخص بورس استانبول نصف شده (با کاهش ۵۰ درصدی ارزش روبرو شده است). همین اواخر، در روز جمعه ۱۷ دسامبر ۲۰۲۱ با کاهش ۵ درصد قیمت لیر به دلار، شاخص بورس استانبول ۸.۵ درصد افت را شاهد بود.
اقتصاد ترکیه همیشه نیازمند و وابسته به فایننس خارجی می‌باشد. یعنی حساب جاری این کشور همیشه منفی است به جز سه ماه گذشته که به بیان دلایلش در پایین می‌پردازیم.
لازم به ذکر است که این مساله یکی از بزرگترین تفاوت‌های اقتصاد ایران و ترکیه است به طوری که طراحی اقتصاد ما به نحوی است که به هر دلیلی بدهی نداریم. (چه سیاست عدم دریافت وام و چه عدم اعطای وام از طرف وام دهنده) به طوری که بدهی ایران حدود ۸ میلیارد دلار و بدهی کشور ترکیه حدود ۴۶۰ میلیارد دلار می‌باشد. این شرایط باعث پیشرفت تضعیف سطح زندگی شهروندان ترکیه میشود، تا حدی که در این اواخر شاهد افزایش صف‌های دریافت ارزاق ارزان قیمت در میان مردم ترکیه هستیم. تنش‌های منطقه‌ای برای ترکیه هزینه‌های بسیاری داشته و این مساله برای مردم قابل درک نبوده و آنها در کل خواهان رفاه و افزایش سطح کیفیت زندگی و معیشت اجتماعی هستند و رسیدن به پیمان‌های حزبی و بازپس‌گیری و تصرف مناطقی که قبل‌ها جزو خاک عثمانی (توران) بوده نیستند. دولت هم برای فراهم کردن رضایت عمومی باکاهش نرخ ۵٪ بهره و افزایش اعطای تسهیلات خود به کم ارزش‌تر شدن قیمت لیر دامن می‌زند، عقاید مذهبی اردوغان شدیدا در اتخاذ سیاست‌های اقتصادی دخیل بوده به طوری که با توجه به بدیهی بودن این مساله که نرخ بهره بالا باعث کاهش تورم میشود اردوغان معتقد است که نرخ بهره بالا باعث خلق پول و ایجاد ثروت و شیطانی و منافی قوانین صریح اسلام در این مورد می‌باشد و حرام است، به همین دلایل نرخ بهره باید پایین باشد.
تورم بالا + پایین آوردن نرخ بهره = جهش شدید تورم
چرا عده بسیار زیادی از ایرانیان تصمیم به خرید ملک در ترکیه دارند؟ چرا تعداد بسیار زیادی از ایرانیان در ترکیه ملک خریداری کردند؟ دلیل متقاعد شدن بسیاری از افراد در این اواخر نسبت به سرمایه‌گذاری در بازار ترکیه چیست؟ چرا ایرانی‌ها در صدر خریداران املاک ترکیه هستند؟ به غیر از عوامل احساسی و رفاهی چه عواملی باعث صدرنشینی ایران در بازار املاک ترکیه شده است؟ آیا در آینده این سرمایه گذاری و تغییر و تبدیل ارزی برای ایرانیان از ریال به لیر سودآور خواهد بود؟
شباهت‌های فرهنگی، نزدیکی به ایران، عدم نیاز به ویزا، شباهت‌های نژادی (چهره و اخلاق) تاریخ مشترک و ... از عوامل غیر کارشناسانه و احساسی سرمایه‌گذاری در ترکیه محسوب میشود.
اما باید به این نکات توجه داشت که ترکیه عضو اتحادیه اروپا نیست و با توجه به ائتلاف حاکم با حضور هر گونه نگرش سیاسی، اروپا پذیرای ترکیه نیز نخواهد شد. ۷۰درصد جوانان ترکیه نیز به دنبال مهاجرت از ترکیه هستند. اگر از نقطه نظر اقتصادی به این موضوع نگاه کنیم، شما در حال مهاجرت و یا سرمایه‌گذاری در کشوری با حدود ۴۶۰ میلیارد دلار بدهکاری هستید که در لیست خاکستری FATF نیز حضور دارد. نرخ اعلامی تورم در ترکیه حدود ۲۱ درصد می‌باشد اما گزارش‌ها و تحقیقات میدانی حاکی از نرخ تورمی ۵۰ تا ۶۰ درصد است.
طبق آمارها ملک در تهران از شاخص بورس ترکیه نسبت به دلار رشد بیشتری داشته. یعنی اگر فردی ایرانی در ترکیه زندگی می‌کرد و دارایی‌ها و سرمایه خود را (املاک و یا سهام بورسی و ...) در ایران حفظ می‌کرد، شاهد سود بهتری نسبت به همان سرمایه‌گذاری در ترکیه می‌بود. وجود مالیات بر فروش ملک در ترکیه که از چشم بسیاری از خریداران ایرانی پوشیده است، هزینه‌های تبدیل ارزها از ریال به دلار و لیر را نیز به این مالیات‌ها اضافه کنید، از نظر منطق اقتصادی و از نظر مصالح ملی هیچگونه توجیهی برای سرمایه‌گذاری در ترکیه وجود ندارد. در صورت پیروزی اردوغان سیاست اقتصادی وی برای رسیدن به نتیجه نیازمند ۱۰ الی ۱۵ سال زمان است که برای سرمایه‌گذاران ایرانی هیچ سودی نخواهد داشت. ترکیه به شدت با همسایگان خود در تنش است. یک چالش دیگر هم برای آینده سرمایه‌گذاری در ترکیه وجود دارد این است که یک تصور اشتباه در میان مردم ترکیه وجود دارد که کاهش رفاه اجتماعی و سطح کیفیت زندگی را به دلیل حضور مهاجرین کشورهای مختلف در این کشور می‌دانند و این تفکر روز به روز در حال افزایش است.
این مقاله برگرفته از مصاحبه آقای نیما آزادی با آقای علی شریف آزاده که در تاریخ 28 آذر 1400 در لایو اینستاگرام انجام شد می باشد و تحلیل اپ مسئولیتی در قبال نظرات ارائه شده در این مصاحبه ندارد.
