عوامل مختلفی در بازار سرمایه و بورس تأثیرگذار هستند، از جمله آن‌ها می‌توان به علل ذهنی سرمایه‌گذاران اشاره کرد. افکار، احساسات و همچنین نظم و انضباط، ذهنیت افراد را شامل می‌شود که برای شروع سرمایه‌گذاری باید کنترل گردند. دو احساس ترس و طمع اثرات نامطلوبی را در سرمایه‌گذاری به وجود می‌آورند. روانشناسی "بازار سرمایه" به افراد کمک می‌کند تا به صورت منطقی بهترین و عاقلانه‌ترین تصمیمات را بگیرند.
عوامل موثر بر روانشناسی بازار سرمایه را بهتر بشناسیم
شاخص بورس
شاخص بورس نمایانگر وضعیت کلی بازار در یک مقطع مشخص می‌باشد. در بازار خرسی و یا اصطلاحاً ریزشی تا حد امکان از معامله کردن خودداری کنید. هنگامی که شاخص منفی می‌باشد و هر روز عددهای منفی و رنگ‌های قرمز در تابلو، مقابل دیدگان فعالین بازار قرار می‌گیرد، این دستور به ذهن سرمایه‌گذاران صادر می‌شود که سرمایه موجود در بازار، از بین خواهد رفت. معامله‌گران، مخصوصاً افراد کم تجربه، سهام خود را با زیان بسیار می‌فروشند و معاملات هیجانی را در پیش می‌گیرند. عقل سلیم حکم می‌کند که در چنین بازاری اقدام به معامله و خرید سهام نکنید، صبر کنید تا شاخص بورس و کلیت بازار متعادل شود.
بدبینی و یا خوش‌بینی افراطی
از عوامل دیگر که بر روانشناسی و رفتار معامله‌گران بازار بورس موثر است، می‌توان به خوش‌بینی و بدبینی افراطی نسبت به بازار بورس اشاره کرد. این موضوع توانایی دارد تا اکثریت معامله‌گران را دچار اشتباه رفتاری و ذهنی کند. تجربه ثابت کرده است زمانی که کلیت افراد جامعه و فعالین بازار در مورد بازار بورس اظهار خوش‌بینی می‌کنند، طمع و تعصب جای تحلیل و بررسی را خواهد گرفت. اکثریت معامله‌گران خرد بازار و افراد بی‌تجربه در بازار بورس که به خاطر اخبار خوشایند وارد بازار می‌شوند، معاملات هیجانی در قیمت‌هایی را شروع می‌کنند که هیچ‌گونه توجیه تحلیلی و مناسبی برای خرید نخواهند داشت. در این زمان افراد باتجربه و بازیگردانان اصلی سهام به جای خرید، شروع به فروش و ذخیره سود ناشی از خریدهای قبلی خود می‌کنند. این حالت معمولاً در آخر یک روند پر قدرت صعودی دیده می‌شود، جایی که اکثریت قیمت سهام بازار در حباب قرار دارد و از لحاظ قیمتی دیگر در این قیمت‌ها ارزنده نمی‌باشند.
امکان دارد خلاف این اتفاق نیز رخ دهد، زمانی که کلیه فعالین بازار و افراد جامعه از روند بازار بورس اظهار ناامیدی و یأس می‌کنند، اکثریت معامله‌گران خرد و افراد بی‌تجربه فروش‌های هیجانی را شروع می‌کنند. در این زمان افراد با تجربه و بازیگردانان اصلی سهام مختلف، شروع به خریدهای عمده به صورت نامحسوس خواهند کرد. در انتهای این حالت یک روند پر قدرت نزولی و ریزشی اتفاق می‌افتد، جایی که شاخص کل و اکثریت سهام بعد از یک ریزش قیمتی زیاد، در حال متعادل شدن می‌باشد و قیمت آن‌ها بسیار ارزنده است.
داشتن استراتژی مدون
دیگر عامل موثر بر روانشناسی بازار بورس و رفتار معامله‌گران، داشتن استراتژی مدون است. تنها افرادی که برای رسیدن به اهداف خود برنامه و استراتژی منظم داشته‌اند، به جایگاه بالایی دست یافته‌اند. ذهن و فکر انسان زمانی که دچار سردرگمی می‌شود، بیشتر بر اساس هیجانات و احساسات رفتار می‌کند. اما زمانی که از قبل برنامه‌ریزی شده باشد، منطقی عمل می‌کند و خروجی عملکرد آن همان چیزی خواهد شد که انتظار می‌رود. بازارهای مالی و بورس نیز از این قائده مستثنی نیستند. معامله‌گری که قبل از خرید یک سهم و درگیر کردن سرمایه خود، آن را مورد تحلیل و بررسی همه جانبه قرار می‌دهد، مسیری را تا رسیدن به اهداف قیمتی، برای خود ترسیم خواهد کرد؛ در نتیجه هیچ زمانی دچار هیجانات و استرس نخواهد شد و در هر شرایطی از بازار، برای خود راهکاری دارد که بر اساس آن عمل خواهد کرد.
ترس و طمع
در بازار بورس ترس و طمع زمانی ایجاد می‌شود که شما سهمی را در یک قیمت مشخص خریداری کرده باشید و قیمت آن بعد از خرید شما، دچار افت قیمت شود. در این زمان مغز معامله‌گر به صورت ذاتی این فرمان را می‌دهد که سرمایه در حال از بین رفتن است و همین امر باعث به وجود آمدن استرس برای سرمایه‌گذار خواهد شد.
صبور بودن در معاملات
از دیگر عوامل موثر در روانشناسی بورس صبر کردن در بازارهای مالی است. در بازار بورس شاهد بسیاری از افراد خواهیم بود که می‌خواهند ره صد ساله را یک شبه طی کنند و پول زیادی را در مدت زمانی کم بدست آورند. همین تفکر و دید غلط اولیه باعث می‌شود که ذهن معامله‌گر صبور نباشد و با اندکی منفی شدن سهم خریداری شده، آن را با زیان بفروشد و همین روش را نیز ادامه می‌دهد تا جایی که بخش زیادی از سرمایه اولیه خود را از دست خواهد داد. بازار بورس، جای یک شبه پولدار شدن نیست. باید صبر پیشه کرد و از همان ابتدای خرید با تعیین یک مدت زمان مشخص جهت نگهداری سهم، ذهن را مهیا و آماده‌ی صبر نمود.
داشتن برنامه تنظیم شده
یکی از عواملی که بر روند سرمایه‌گذاری شما تأثیر مطلوب دارد، داشتن برنامه‌ای مداوم است که به کمک آن بتوانید هیجانات و احساسات خود را کنترل کنید و با دید منطقی در مسیر سرمایه‌گذاری قدم بگذارید. سرمایه‌گذاری که برنامه‌ای تدوین شده و اصولی داشته باشد، دچار ترس و استرس نمی‌شود و در شرایط مختلف می‌داند چه سهامی را در چه زمانی خریداری کند و یا از چه خدماتی استفاده نماید.
برای موفقیت در بازار سرمایه به موارد زیر توجه کنید:
- تحلیل بنیادی
- تحلیل تکنیکال
- تجربه فردی
- شناخت رفتار معامله‌گران و روانشناسی بازار بورس
این عوامل مانند پایه‌های یک صندلی می‌باشند و در صورت عدم وجود یک پایه، معامله‌گر به هنگام نشستن بر روی این صندلی به زمین خواهد افتاد.