بورس انواع مختلفی دارد. در این بخش انواع بازار بورس اوراق بهادار موجود در ایران(هرکدام از این بازارها، شرکت‌های مربوط به خود را دارا می‌باشند) را بررسی می‌کنیم. بازار بورس اوراق بهادار در ایران به 4 نوع مختلف تقسیم می‌شود و سرمایه‌گذاران می‌توانند در هر کدام از آنها سرمایه‌گذاری کنند.
1- بورس
2- فرابورس
3- بورس کالا
4- بورس انرژی
بورس
بورس اوراق بهادار با سابقه‌ترین بازار بورس(از سال 1315) در ایران است. در این بازار، دارایی‌های مختلف مالی مورد معامله قرار می‌گیرند. دارایی‌های مالی مانند سهام شرکت‌ها و اوراق مشارکت، خرید و فروش می‌شود که بیشتر سرمایه‌گذاران بازار بورس، عموماً در این بخش از بورس فعال هستند.
تقسیم بندی بازار بورس
بازار بورس به دو بازار اول و دوم تقسیم می‌شود. بازار اول شامل شرکت‌هایی است که عملکرد قابل قبولی دارند. اگر این شرکت‌ها به خوبی عملکردهای خود را ادامه ندهند به بازار دوم منتقل می‌شوند. اگر شرکتی در بازار دوم، چندان عملکرد خوبی نداشته باشد از بازار بورس اخراج می‌شود و به بازار فرابورس که در ادامه به معرفی آن می‌پردازیم، منتقل می‌شود. اگر شرکتی در بازارهای پایین‌تر باشد؛ با ثبت عملکردهای قابل قبول، به بالاترین بازار یعنی بازار اول بورس ارتقا رتبه پیدا می‌کند.
فرابورس
فرابورس، بازاری برای معامله اوراق بهادار است که شرایط پذیرش شرکت‌ها در آن به مراتب راحت‌تر از شرایط پذیرش در بورس است. شرکت‌هایی که براساس قوانین و ضوابط سازمان بورس نتوانسته‌اند در بازار بورس پذیرفته شوند، سهام خود را در بازار فرابورس عرضه می‌کنند. به طور معمول سهام شرکت‌هایی که از شفافیت کمتری برخوردارند و سرمایه یا سودآوری کافی ندارند، در بازار فرابورس معامله می‌شوند. سابقه و زمان تشکیل فرابورس به سال 1388 برمی‌گردد. در آن زمان برای سازمان‌دهی شرکت‌هایی که شفافیت کافی و سودآوری دائمی نداشتند و می‌خواستند وارد بورس شوند، فرابورس تشکیل شد.
تقسیم بندی بازار فرابورس
بازار فرابورس شامل پنج بازار اصلی به نام‌های بازار اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار پایه و بازار ابزارهای نوین است. فرآیند پذیرش در هر یک از بازارهای فرابورس با یکدیگر متفاوت است.
بازار اول فرابورس شامل شرکت‌هایی می‌شود که طبق دستورالعمل پذیرش، عرضه، نقل و انتقال اوراق بهادار فرابورس، موفق به احراز شرایط لازم شده باشد. در بازار دوم فرابورس همانند بازار اول، معاملات سهام شرکت‌های سهامی عام انجام می‌شود؛ اما شرایط پذیرش در بازار دوم فرابورس، منعطف‌تر از بازار اول است. سهام شرکت‌های سهامی به صورت عمده و بلوکی، حق تقدم سهام، پذیره‌نویسی سهام و سایر اوراق بهادار در بازار سوم فرابورس معامله می‌شود. در بازار پایه، سهام شرکت‌های سهامی عامی که نزد سازمان بورس و اوراق بهادار ثبت شده‌اند و امکان پذیرش در هیچ‌یک از بازارهای بورس یا فرابورس را ندارند، منتشر می‌شود. بازار ابزارهای نوین، بازاری است که در آن همه ابزارهای مالی به غیر از سهام و حق تقدم سهام مانند اوراق مشارکت، انواع گواهی سرمایه‌گذاری و صکوک معامله می‌شود.
بورس کالا
سابقه تشکیل بورس کالا به سال 82 برمی‌گردد. هدف از تشکیل بورس کالا برای ایجاد بازاری قانونمند و یکپارچه برای تسهیل مبادلات کالایی، کشف قیمت کالاها بر اساس عرضه و تقاضا، کنترل ریسک معاملات کالاها و محصولات و امکان انجام معاملات نقد، نسیه و مشتقه می‌باشد.
در بازار بورس کالا، عرضه کنندگان کالای خود را پس از بررسی‌های کارشناسی و قیمت‌گذاری توسط کارشناسان این بازار، به خریداران عرضه می‌کنند. در بورس کالا انواع محصولات صنعتی و معدنی، فرآورده‌های نفتی، پتروشیمی و کشاورزی در قالب معاملات نقد، نسیه، سلف، سلف استاندارد و معاملات ابزارهای مشتقه داد و ستد می‌شود.
بورس انرژی
بورس انرژی به عنوان چهارمین بورس رسمی کشور از سال ۱۳۹۱ فعالیت خود را آغاز کرد.
در این بازار امکان انجام معامله حامل‌های انرژی مانند نفت، گاز، بنزین، نفت کوره، برق و … و اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای مذکور وجود دارد. انجام معامله در بورس انرژی شرایط خاصی دارد و مشتریان حقیقی امکان خرید در بازار فیزیکی را ندارند. عرضه‌کنندگان و خریداران در این بازار برای دریافت کد معاملاتی دارای ویژگی‌ها و مدارک لازم بسیار متفاوت‌تری از مدارک لازم برای دریافت کد بورسی و معاملات سهام و اوراق بهادار هستند.
سخن آخر
بازار بورس یکی از حوزه‌های بسیار مهم در بخش اقتصادی هر کشور است. بازار بورس، بازاری یکپارچه برای خرید و فروش سهام شرکت‌ها و اوراق مختلف است. براساس اهداف، دارایی و قوانینی که وجود دارد بازار بورس به چند بازار تقسیم می‌شود.
بازار بورس در ایران به چهار بازار عمده بورس اوراق بهادار، فرابورس، کالا و انرژی تقسیم می‌شود که هر کدام شرایط پذیرش مختلفی دارند. در بازار بورس و فرابورس، سهام و حق تقدم سهام شرکت‌ها پذیرش می‌شود. بازار کالا فرصتی را برای معاملات کالاهای تعیین شده برای متقاضیان آن فراهم کرده‌است و بازار انرژی، بازاری برای معاملات حامل‌های انرژی و برق است. هدف بازارهای بورس تسهیل انجام معاملات، شفافیت معاملات و تأمین نقدینگی است؛ بنابراین افراد می‌توانند طبق هدفی که دارند در بازارهای مختلف بورس، فعالیت کنند.