اوراق بهادار با نام‌های مختلفی در بازارهای مالی دیده می‌شود. یکی از این اصلاحات اوراق مرابحه می‌باشد. این اصطلاحات از فقه گرفته شده‌اند و راهکاری برای تأمین مالی بدون نقض قوانین معامله در اسلام است. به دلیل اختلاف انواع اوراق مرابحه، تعریف دقیق و جامعی از این اوراق نمی‌توان داشت، اما به صورت کلی و در یک نگاه می‌توان گفت که اوراق مرابحه، اوراق بهاداری است که دارندگان آن‌ها به صورت مشاع، مالک مال یا دینی هستند که بر اساس قرارداد مرابحه حاصل شده است و دارنده‌ی ورق مالک آن دین است. این اوراق بازدهی ثابت دارند و قابل فروش در بازار ثانوی می‌باشند. اوراق مرابحه نوعی از اوراق صکوک به شمار می‌آید.
انواع اوراق مرابحه
مهم‌ترین اوراق مرابحه به شرح زیر است:
اوراق مرابحه تأمین مالی: در برخی موارد، دولت سرمایه کافی برای خرید مایحتاج خود را ندارد، در این موارد از اوراق مرابحه تأمین مالی استفاده می‌گردد. سازمان، یک شرکت و یا مؤسسه جهت واسطه انتخاب و یا تأسیس می‌کند؛ این شرکت وظیفه دارد که اوراق را به اندازه سرمایه مورد نیاز دولت منتشر کند و به فروش برساند. در این میان، این شرکت مایحتاج سازمانی مورد نظر را به صورت نقدی خریداری می‌کند و تحت عنوان وکیل دارندگان اوراق، با لحاظ کردن مبلغ جزئی به‌عنوان سود به قیمت محصول، آن را به شکل اقساط به سازمان اولیه می‌فروشد.
اوراق مرابحه تأمین نقدینگی: این روش، ابتکار بخش خصوصی اقتصاد مالزی است و نخستین بار توسط آن‌ها به مرحله اجرا درآمده است که به منظور تامین منابع نقدی به فروش می‌رسند. به این صورت که، یک شرکت واسط وجود دارد که منابع نقدی را با فروش اوراق از مردم دریافت می‌کند و به سازمان دولتی می‌دهد اما در ازای آن، صاحب بخشی از اموال سازمان خواهد شد. در حقیقت، سازمان دولتی بخشی از اموال خود را به فروش می‌رساند و هزینه آن را نقداً دریافت می‌کند. سپس، آن اموال را دوباره به صورت نسیه و با پرداخت مبلغ اضافه‌ای به عنوان سود، بازخرید می‌کند.
اوراق مرابحه تشکیل سرمایه شرکت‌های تجاری: در این روش، یک شرکت به عنوان تأمین‌کننده سرمایه فعالیت خود را آغاز می‌کند. این شرکت اوراق مرابحه را به مردم می‌فروشد و با پول‌هایی که از فروش اوراق به دست می‌آورد، برای خرید موارد مورد نیاز سازمان اقدام می‌کند. در ادامه این کالاها را به شکل اقساطی به سازمان می‌فروشد و مبلغی را به عنوان سود به قیمت اصلی کالاها اضافه می‌کند. سازمان مدنظر موظف است که در سررسیدهای زمانی مشخص‌شده، مبالغ تعیین شده را واریز کند و شرکت واسط با کسر کارمزد خود، سود حاصل از آن را به دارندگان اوراق برساند و با اصل سرمایه به جامانده این تجارت را ادامه دهند.
اوراق مرابحه رهنی: یکی از کاربردهای مهم اوراق مرابحه، تبدیل کردن تسهیلات بانک‌ها به اوراق بهادار است. در این روش، بانی که دارایی‌هایی را به‌صورت مرابحه رهنی به دولت، بنگاه‌ها و خانوارها واگذار کرده است، می‌تواند با تبدیل مطالبات حاصل از تسهیلات مرابحه به اوراق بهادار، منابع خود را تجدید کند. برای این منظور، واسط را تأسیس می‌کند. واسط با انتشار اوراق مرابحه، وجوه سرمایه‌گذاران را جمع‌آوری، سپس به وکالت از طرف آنان، قرض‌های حاصل از تسهیلات مرابحه را به قیمت تنزیلی از بانی خریداری می‌کند.
قیمت تنزیلی: در واقع تنزیل فرایندی مالی است که مبنای تحلیل بین زمانی در حوزه‌های مالی و اقتصادی قرار می‌گیرد. بدین صورت که با تبدیل مقادیر ریالی هزینه‌ها در مقاطع زمانی مختلف به ارزش حال و یا بالعکس، این مقادیر را با یکدیگر مقایسه می‌کند.
برای انتشار اوراق مرابحه، دارایی‌ها باید ویژگی‌های زیر را داشته باشند:
1) مشخصات عمومی مانند شرایط تحویل دارایی در فواصل زمانی مورد نظر
2) دارایی‌ها مورد قبول برای انتشار اوراق مرابحه باشند مانند زمین، ساختمان، تجهیزات و غیره.
نکات مهم قبل از خرید اوراق مرابحه
- قبل از خرید اوراق، به انواع آن توجه نمایید و سعی کنید خرید اوراق مرابحه تأمین سرمایه شرکت‌های تجاری را به سایر آن‌ها ترجیح دهید.
- به تاریخ سررسید، سود سالانه و بندهای موجود در پذیره‌نویسی، قبل از خرید اوراق مرابحه توجه کنید.
- قبل از خرید این اوراق، از سودده بودن سازمان یا بانی اطمینان حاصل کنید.
- درصورتی‌که در سازمان یا شرکت، پیشرفتی را در جهت تولید نمی‌بینید، خرید اوراق مرابحه آن، خیلی برای شما سودآور نخواهد بود و تنها باید به سود سالانه قناعت کنید.
- حتماً قبل از خرید این اوراق، باید کد بورس مخصوص خود را تهیه کنید و از طریق اپلیکیشن کارگزاری اقدامات لازم را انجام دهید.
- ارزش اسمی هر برگ از اوراق مرابحه معمولاً 100 هزار تومان است. یکی از فاکتورهای اصلی در خرید اوراق مرابحه، بررسی ارزش اسمی این اوراق است.
- از جمله موارد مورد اهمیت اوراق مرابحه توانایی به فروش رسیدن این اوراق قبل از سررسید می‌باشد. شما می‌توانید در هر زمانی این اوراق را بفروشید و پول را دریافت کنید، اما به این نکته توجه کنید که کمتر از ارزش اسمی خواهد بود.