در این مقاله، مفاهیم به صورت عمیق و بنیادین آموزش داده نشده است. هدف اصلی این مطلب آشنا نمودن خواننده با ادبیات رایج در قراردادهای اختیار معامله می‌باشد.
اختیار معامله ( Option )
اختیار معامله یک قرارداد قانونی است که توسط یک فروشنده به یک خریدار در ازای مبلـغ معينـی فروختـه مـی‌شـود. خریـدار ایـن قـرارداد این اختیار را به دست می‌آورد که یک دارایی (اعـم از سهام یـا کـالا) را تا مدت مشخصی به مبلغ تعیین شده‌ای بخرد یا بفروشد.
اوراق مشتقه ( Derivatives )
بـه ابـزاری کـه سـاختار پرداخـت و ارزش آن از ارزش دارایـی پایـه و شاخص‌های مربوط نشأت می‌گیرد گفته می شود. این ابزار به دارنده آن، اختیار خرید یا فروش دارایی معینی را می‌دهد و ارزش آن از ارزش دارایی مربوط مشتق می شود. رایج ترین ابزار مشتقه هم « اختیار معامله » است.
رایت کردن یا رایتر
فروشی که در قبال آن متعهد می‌شوید. رایتر همان فروشنده می‌باشد.
افست
بستن موقعیت یا بستن موقعیت باز.
هج ( Hedging )
در بازارهای مالی هج را میتوان مانند حصاری در برابر زیان در نظر گرفت که سرمایه افراد را در برابر ریسک‌های زیاد مصون می‌دارد و به حالتی گفته می‌شود که تریدر بر روی دو احتمال متضاد در بازار به صورت همزمان پوزیشن معاملاتی می‌گیرد.
نیکد ( Naked )
موقعیت فروش پوشش داده نشده یا خالی فروشی که شرایط آن در قراردادهای اختیار خرید و فروش متفاوت است.
کال ( Call )
قرارداد اختیار خرید، قراردادی که دارنده آن اختیار دارد با پرداخت وجه اعمال در سررسید، سهم را در پورتفوی خود داشته باشد.
پوت ( Put )
قرارداد اختیار فروش، قراردادی که دارنده آن اختیار دارد با واگذار کردن سهم پایه با قیمت اعمال در سررسید، وجه اعمال را دریافت کند.
خرید اختیار خرید ( Long Call )
خریدار اختیار دارد سهام پایه را در تاریخ سررسید با قیمت اعمال خریداری کند.
فروش اختیار خرید ( Short Call )
فروشنده متعهد به فروش سهم پایه با قیمت اعمال در سررسید است. نیاز به وثیقه یا بلوکه شدن وجه تضمین دارد.
خرید اختیار فروش ( Long Put)
خریدار اختیار دارد تا در روز سررسید، سهام پایه را به قیمت اعمال بفروشد.
فروش اختیار فروش ( Short Put)
فروشنده متعهد به خرید نماد پایه در روز سررسید به قیمت اعمال است. نیاز به بلوکه شدن وجه تضمین دارد.
بلک - شولز ( Black–Scholes )
یک فرمول ریاضی که پارامترهای تعیین کننده آن شامل قیمت سهم پایه، نرخ بهره، نوسان‌پذیری، سود تقسیمی و روزهای مانده تا سررسید موثر است. خروجی این فرمول قیمت منصفانه قراردادهاست که اغلب در معاملات انحراف دارد.
نکول
عدم ایفای تعهد فروشنده قرارداد در سررسید که منجر به جریمه نقدی 1% نسبت به قیمت اعمال می‌شود. نکول کلمه‌ای عربی به معنی رد، امتناع کردن و سر باز زدن است. شاید بتوان گفت در زبان عامیانه، معادل «دبه در آوردن در معامله» باشد. جریمه فرد نکول کرده به این صورت محاسبه می‌شود:
قیمت اعمال × اندازه قرارداد × تعداد موقعیت‌های نکول شده × 0.01%
پرمیوم ( Premium )
پرمیوم یا قیمت قرارداد اختیارمعامله، همان قیمت فعلی قرارداد است که به هنگام معامله از طرف خریدار به فروشنده پرداخت می‌شود و بر اساس آن سفارش خرید یا فروش اجرا می‌شود.
وضعیت مالی قرارداد ( Moneyness)
اختلاف قیمت سهم پایه با قیمت اعمال قرارداد است که به سه حالت توصیف می‌شود:
مثبت: قرارداد در سود ITM (In-the-money contract)
نزدیک به صفر و صفر: قرارداد بی‌تفاوت ATM (At-the-money contract)
منفی: قرارداد در زیان OTM (Out-of-the-money Contract)
اهرم ( Leverage )
به نسبت تغییرات قیمت سهم پایه به تغییرات قیمت قرارداد، اهرم گفته می‌شود. محاسبه اهرم نیاز به تعیین وضعیت مالی قرارداد و همچنین محاسبه ضرایب پوشش ریسک بخصوص ضریب دلتا دارد و تنها پس از محاسبه آن است که میتوان اهرم را به درستی برای قرارداد محاسبه کرد.
ارزش مفهومی ( Notional Value )
حاصل ضرب حجم معاملات در اندازه قرارداد ضربدر قیمت روز سهم پایه است.
اختیار فروش تبعی
نوعی اختیار فروش است که معاملات ثانویه ندارد و دارنده قرارداد باید همزمان سهم پایه را نیز خریداری نماید و چنانچه تا سررسید سهم پایه فروخته شود، این قرارداد باطل می‌گردد. پوت‌ها با حرف "ط" و اوراق فروش تبعی با حرف "ه" شروع می‌شوند. در واقع همان طرح بیمه سهام است که توسط شرکت ها به فروش می رسند. “اوراق اختیار فروش تبعی” اوراقی است که براساس آن فروشنده که همان شرکت منتشر کننده می‌باشد متعهد می‌گردد تعداد معینی از سهام شرکت را به قیمت مشخصی که اصطلاحاً به آن “قیمت اعمال” می گویند در تاریخ معین یا همان “تاریخ اعمال” از سهامدار خریداری نماید.
ارزش ذاتی
ارزش ذاتی یک قرارداد، ارزش اقتصادی لحظه حاضر قرارداد است. ارزشی که اگر امروز موعد سررسید قرارداد باشد. برای مثال اگر سهم ایران خودرو امروز در بازار نقدی 200 تومان معامله شود و یکی از قراردادهای آپشن آن که از نوع اختیارِ خرید است، قیمت اعمال 140 تومان داشته باشد، ارزش ذاتی این قرارداد با فرض اینکه امروز موعد اعمال قرارداد است برای هر سهم آن (60 = 140 - 200) تومان است. از آنجایی که هر قرارداد آپشن حاوی 1000 سهم است، پس ارزش ذاتی این قرارداد جمعاً 60 هزار تومان است.
ارزش زمانی
اختلاف قیمت پرمیوم قرارداد و ارزش ذاتی، به عنوان ارزش زمانی قرارداد تعریف می‌شود. برای مثال قرارداد ایران خودرو (در مثال قبل) اگر سهم روی تابلو 200 تومان معامله شود، با توجه به اینکه قیمت اعمال آن 140 تومان است ارزش ذاتی این قرارداد 60 تومان است. در واقع اگر 60 تومان بابت این قرارداد بدهید و بتوانید قرارداد را همین امروز اعمال کنید چون باید بابت هر سهم 140 تومان بدهید، مجموعا 200 تومان قیمت سر به سر شما محاسبه می‌شوید. پس ارزش ذاتی این قرارداد در لحظه حال 60 تومان است. اما در واقعیت روی تابلو، افراد این قرارداد را بیشتر از ارزش ذاتی آن معامله می‌کنند و به قیمت 65 تومان معامله می‌کنند یعنی 5 تومان بیشتر از ارزش ذاتی قرارداد، این مقدار ارزش زمانی این قرارداد است. صرفا قراردادهای در سود می‌توانند ارزش ذاتی داشته باشند و قراردادهای در زیان ارزش ذاتی ندارند و صرفا ارزش زمانی دارند. ارزش زمانی آنها هم با نزدیک شدن به موعد سررسید دچار زوال زمانی می‌شود.
وجه تضمین
وجه نقدی است که در زمان اتخاد موقعیت فروش از فروشنده دریافت و بلوکه می‌شود، که میتوان سهم پایه را نیز به جای وجه نقد بعنوان وثیقه قرار داد. تمام کارگزاری ها امکان اجرای این درخواست را ندارند در حال حاضر برخی از کارگزاری هایی که دارای پنل صحرا هستند امکان بلوکه سهم پایه را به جای وجه تضمین دارند.
آربیتراژ ( Arbitrage )
کسب سود از اختلاف قیمت یک دارایی در دو بازار، در یک بازار ارزانتر خرید و در بازار دیگر گرانتر فروخته شود. سود آربیتراژی زمانی ایجاد می‌شود که یک کالای مشابه در دو بازار مختلف یا در مواردی خاص در دو قالب متفاوت عرضه می‌شود اما قیمت‌های یکسانی ندارد. در روز سررسید قراردادهای اختیار معامله میتوان به کرات شاهد موقعیت‌های آربیتراژ بود.
فریز
وثیقه سهم یا قرارداد، فروشنده قرارداد می‌تواند به جای وجه‌تضمین، سهم پایه را وثیقه قرار دهد تا پرمیوم و وجه‌تضمین معامله آزاد شود. همچنین خرید قرارداد با ارزش ذاتی بیشتر می‌تواند وثیقه موقعیت فروش قرارداد در یک سررسید باشد (همه کارگزاریها این امکان را به مشتری نمی‌دهند).
"اگر کلمه یا اصطلاحی وجود دارد که در لیست آورده نشده، لطفا آن رو با توضیح مختصر زیر همین مقاله کامنت کنید."